عکاسی آسمان شب
گفتگو با احمد جامه‌دارپور
متن گفتگو مصطفی عرفانی با احمد جامه‌دارپور
مصطفی عرفانی: سلام احمد جامه‌دار. وقتت به‌خیر باشه. چه خبرها؟
احمد جامه‌دارپور: سلام. احوال شما؟ متشکرم. ممنون. خدا رو شکر.
مصطفی عرفانی: همه‌چی خوبه؟
احمد جامه‌دارپور: الهی شکر.
مصطفی عرفانی: به سلامتی. خب آقای جامه‌دار! عکاسی از آسمان؛ چی شد که عکاسی از آسمان رو به‌عنوان رشتهٔ تخصصی‌ت انتخاب کردی؟
احمد جامه‌دارپور: خب من سال‌ها بود عکاسی می‌کردم و همیشه توی پس‌زمینه ذهنم با خودم می‌گفتم که یه ژانری رو برای خودم انتخاب بکنم که ژانر تخصصی‌م باشه. ژانرهای مختلف رو تست کردم؛ امتحان کردم؛ هیچ‌کدوم اون آرامشه رو بهم منتقل نمی‌کرد تا این‌که یه… از سال‌های نوجوانی‌م علاقه به نجوم داشتم؛ مجلهٔ نجوم می‌خوندم، تحقیقات می‌کردم راجع‌به نجوم، مطالعه می‌کردم؛ یه مطلبی خوندم راجع‌به یه ابرنواختر که ۷۰۰ سال نوری با ما فاصله داره و تقریباً حدود ۷۰۰ سال پیش این تبدیل شد به یه سوپرنوا و تا اون‌موقع بین مثلاً حول‌وحوش ۲۵ تا ۳۵ سال بعد می‌گفتن که نورش به زمین می‌رسه و وقتی‌که بیاد قدرش و… قدر مطلقش و نورش به اندازهٔ ۴برابر ماه کامله و دیگه خبری از عکاسی شب نخواهد بود؛ که من تصمیم گرفتم این سال‌های باقی‌مونده تا اون اتفاق، تا اون رویداد و اون اتفاق، اون رخداد رو عکاسی شب انجام بدم و… چون همیشه دنبال ثبت حقیقت بودم و دوست داشتم مستند ثبت بکنم حتی آسمان شب رو، و ستاره‌ها، و نجوم رو، گفتم که خب برم به سمت عکاسی و توی این مدتی که باقی مونده، بتونم از آسمان شب ایران یه ثبتی رو، یه ثبت حقیقتی رو داشته باشم؛ این بود که اومدم به سمت عکاسی شب و در این رشته… شد تقریباً رشتهٔ تخصصی من.
مصطفی عرفانی: حالا مثل این‌که توی مقطع دکترا هم به‌عنوان پایان‌نامه‌ت این رو انتخاب کردی.
احمد جامه‌دارپور: بله. من توی تز دکترام عرض شود که عنوان تز دکترام این میشه: «عکاسی هنری آسمان شب ایران (تلفیق سوژه‌های زمینی با اجرام و ستارگان)».
مصطفی عرفانی: اوهوم! حالا چیزی که خود من همیشه واسه‌م سواله تا یه حدودی، این‌که عکاسی از آسمان زیرشاخه‌ای از یک گرایش توی عکاسیه؛ یا خودش یک گرایش توی عکاسی میشه؟ تو طبقه‌بندی‌های عکاسی بخوایم در نظر بگیریم، عکاسی از آسمان جایگاهش چیه؟
احمد جامه‌دارپور: ببینید عکاسی آسمان شب، دو بخش داره؛ یه عکاسی عرض شود که نجومی علمیه، و یه عکاسی نجومی هنره. عکاسی نجومی علمی لزوماً قرار نیست که مثلاً سوژهٔ زمینی باهاش تلفیق بشه یا ترکیب بشه؛ بخشی از عکاسیه که مستقلاً خودش بهش می‌گن عکاسی نجومی؛ برپایهٔ علمه و از اجرام و ستاره‌ها، و سحابی‌ها، و صورت فلکی‌ها عکاسی میشه؛ و بر پایهٔ عِلمه؛ قابل استناده و میشه ازش توی رصد آسمان و اجرام استفادهٔ علمی کرد و حتی بهش استناد کرد. بخش دومش که خیلی علمی نیست و زیرشاخهٔ عکاسی هنری یا همون لند اسکیپ قرار می‌گیره، که ما بهش می‌گیم نایت اسکیپ، یعنی عکاسی هنری آسمان شب، که ما می‌تونیم به‌عنوان یه منظره، یا یه عکس طبیعی، یه سوژه‌ای رو… حالا می‌تونه سوژهٔ طبیعی مثل درخت، رودخونه، یه کوه توی در حقیقت بک‌گراند… بی‌فور گراند قرار بدیم، و توی بک‌گراندش عرض شود که اجرام، سحابی‌ها، صورت‌فلکی‌ها، و حتی رد کهکشان راه شیری باشه. پس شد ۲ بخش: بخش اول عکاسی نجومی علمیه؛ بر پایهٔ علمه. بخش دومش که زیرشاخهٔ عکاسی در حقیقت طبیعت یا منظره هست، که بهش نایت اسکیپ گفته میشه، میشه عکاسی هنری آسمان شب.
مصطفی عرفانی: حالا الان یه طوری شده که حالا همه موبایل دارن یا همه یه دوربینی رو دارن. سوالی که هستش، این‌که اول ما عکاسی بگیریم، بعد بریم به سمت گرایش عکاسی از آسمان؛ یا این‌که نه، می‌تونیم خیلی راحت اصلاً یه میون‌بر بزنیم بریم عکاسی از آسمان بکنیم؟ و اصلاً گرایشمون همین باشه؛ یعنی اصلاً نه فیلد دیگه‌ای رو، نه تخصصی دیگه‌ای رو داشته باشیم. به چه صورته؟ این فرایند ورود بهش چه‌طوریه؟
احمد جامه‌دارپور: عکاسی آسمان شب یه پیش‌نیاز داره؛ اون پیش‌نیاز دونستن علم عکاسی پایه و شناخت ابزار و شناخت درحقیقت کادره؛ یعنی در حقیقت ما باید علم عکاسی رو، علم عکاسی پایه و شناخت ابزار رو گذرونده باشیم، فراگرفته باشیم، و بعد بریم به سمت عکاسی شب. چون یک مقدار تخصصی‌تره و نیاز نیاز داره که ما یه پیش‌زمینه‌ای رو داشته باشیم. یه پیش‌نیاز علمی تقریباً در حقیقت داره که خب اگه بخواد عکاسی با دوربین DSLR باشه، یا همون دوربین… عرض شود که تخصصی‌تر… حالا من کلمهٔ حرفه‌ای رو براش به‌کار نمی‌برم چون دوربین‌ها انواع مختلف داره؛ DSLR هست؛ میرورلس هست؛ و کامپک هست؛ همهٔ اینها می‌تونن عکاسی شب انجام بدن؛ حتی موبایل. با موبایل هم جدیداً میشه عکاسی آسمان شب انجام داد؛ ولی پیش‌نیازش و اون درحقیقت چیزی که قبل از عکاسی شب باید بدونیم و رعایت بکنیم، اینه که ما ابزارمون رو خوب بشناسیم و یک مقدار راجع‌به عکاسی پایه یه نسبتاً علمی داشته باشیم که بتونیم تخصصی‌تر عکاسی شب انجام بدیم.
مصطفی عرفانی: حالا واسهٔ تجهیزات و قسمتی که تجهیزات بیشتر باهم صحبت می‌کنیم. حالا کسی که عکاسی از آسمان انجام میده به‌دنبال چه چیزی هست که روی سوژه‌های زمینی شاید پیدا نشه؟
احمد جامه‌دارپور: خب این سؤال یه مقدار هم سوال خوبیه، هم این‌که ممکنه سلیقه‌ای باشه. من از خودم می‌گم، از احمد جامه دار پور می‌گم، احمد جامه دار پور به‌دنبال یه گم‌کرده یا یه گم‌شده است توی آسمون. ما همه‌مون یه گم‌شده توی آسمون داریم؛ و علمی هست که ما بسیار اندک و ناچیز ازش می‌دونیم. آسمان بسیار گسترده است. اصلاً دنیا… عالمی که توش زندگی می‌کنیم، کائنات، بسیار بزرگ و گسترده و بی‌نهایته؛ و هرچه‌قدر ازش بدونیم خیلی کمه. یه مثالی هست می‌گه که ما چیزی که می‌دونیم یه قطره است، چیزی که نمی‌دونیم یه اقیانوسه. و بشر همیشه از سال‌های پیش، از سده‌ها و هزاره‌های پیش، به‌دنبال پیدا کردن یه چیزی توی آسمون بوده؛ مخصوصاً آسمان شب. چون آسمان روز خب خورشید تو آسمونه و نزدیک‌ترین ستاره به ما هست و اجازهٔ دیدن اجرام دیگه رو ازمون می‌گیره؛ ولی شب هم آرامش داره، هم در نبود خورشید ما می‌تونیم اجرام، سحابی‌ها، و صورت فلکی‌های زیادی رو توی آسمون ببینیم. و از اون‌جایی‌که بشر کنجکاوه و تشنهٔ دونستنه؛ همیشه دوست داشته که خارج از این مرزها و این عرض شود که کرهٔ خاکی رو یاد بگیره، بشناسه، بهش نزدیک بشه؛ من هم همین‌طور؛ من یه گم‌کرده اون بالا دارم. خودم هم نمی‌دونم چیه، ولی به دنبالشم.
مصطفی عرفانی: یه چیزی که هستش، حالا معیار عکس خوب در عکاسی شب چیه؟ یعنی وقتی‌که یک شخصی عکس خوب می‌گیره، می‌گه این عکس خوبه برای چی توی آسمان شب؟
احمد جامه‌دارپور: از نظر منه احمد جامه‌دارپور… حالا منیت خدایی نکرده، نباشه. من شخص خودم رو می‌گم به‌خاطر این‌که همیشه دنبال حقیقت بودم. عکس آسمان شب خوب، عکسیه که درش حقیقت حفظ شده باشه.
مصطفی عرفانی: حالا ما قبلاً درمورد واقعیت و حقیقت در عکاسی صحبت کردیم و… این‌جا مسئله اینه که حقیقت شاید برداشت خود عکاس باشه. آیا شما هم همین نظرتونه؟ یعنی می‌گی من برداشتی که از این تصویر داشتم به‌خوبی توی تصویر تونستم منعکس کنم؟ یا شما مثلاً این‌طوریه که مثلاً می‌گی نه؛ من عکسی رو خوب می‌دونم که همونی باشه که توی تلسکوپ داری می‌بینی. کدومه؟ یعنی ما داریم درمورد واقعیت صحبت می‌کنیم یا درمورد حقیقت؟
احمد جامه‌دارپور: بعضی‌وقت‌ها این قابل تمیز دادن نیست؛ مخصوصاً تو عکاسی آسمان شب. چیزی که ما با چشم می‌بینیم با چیزی که توی دوربینمون ثبت میشه یا در حقیقت توی ابزارمون ثبت میشه کاملاً متفاوته. من یه وقت‌هایی یه واقعیتی رو با چشم می‌بینم که درحقیقت اون توی دوربین من ثبت نخواهد شد هرگز. شما… به‌عنوان مثال لحظهٔ طلوع ماه رو می‌خوام براتون توصیف کنم. اون‌هایی که لحظهٔ طلوع ماه رو دیدن می‌تونن متصور بشن من چی می‌گم. ماه یه… مخصوصاً لحظهٔ طلوع ماه شب بدر یا همون ماه کامل، شب ۱۴. ماه یه هاله‌ای داره، دایرهٔ نارنجی‌رنگه که وقتی به‌مرور از خط افق بالا میاد، نورش به سمت کلوین گرم‌تر میره؛ یعنی در حقیقت عدد کلوینش بالاتر بره. چرا؟ به‌خاطر این‌که اجرام توی خط افق دچار شکست میشن دیگه؟! نورشون با شکست به دید منه زمینی می‌رسه. از منظر منه زمینی نورش با شکست به چشم من می‌رسه و خب رنگش به سمت گرم میره یا همون کلوین عدد پایین‌تر. ولی وقتی‌که من میام توی ابزارم ثبتش بکنم این اتفاق خیلی خودش رو نشون نمیده. یا به‌عنوان مثال من یه منظره‌ای رو می‌بینم، یه تک درخت توی قاب تصویر چشمانم هست توی منظره‌ای که دارم می‌بینم تو دشت و کهکشان راه شیری افتاده پشت این تک درخت. من اگه بخوام با ابزارم این رو ثبت بکنم، اگه به تک درخت نزدیک بشم، خب کهکشان دور میشه. اگه از تک درخت فاصله بگیرم و فاصلهٔ کانونی‌م یا همون زاویهٔ ابزارم رو ببندم، این دوتا خیلی با همدیگه منطبق نمی‌شن. یه سری از عکاس‌ها میان برای نشون دادن آن چیزی که ما با چشم می‌بینیم، یعنی در حقیقت اون کلمه، لفظی که شما استفاده کردین، گفتین واقعیت،… یه چیزی اون‌جا واقعه؛ چشم من این رو داره می‌بینه. ما… یه نکته هم بگم تو پرانتز که ما تو آسمان شب رنگ‌ها رو چشم‌مون نمی‌تونه تشخیص بده، رنگ‌های هیدروژن آلفا رو چشم انسان قابل دریافت نیست براش؛ یعنی ما درکی از رنگ‌های هیدروژن آلفا نداریم؛ ولی خب توی ابزارمون می‌تونه ثبت بشه. دارم یه چیزی رو می‌بینم که وقتی می‌خوام با ابزارم ثبتش کنم، اون اتفاق نمی‌افته؛ نیست. یه سری از عکاس‌ها میان و تو فوتومونتاژ اون رو تبدیل می‌کنن به… در حقیقت بهش می‌گن فوکال بلندینگ. کهکشان رو یه مقدار فاصله‌ش رو جابه‌جا می‌کنن، بزرگ‌تر می‌کنن؛ بزرگ‌نمایی‌ش می‌کنن؛ سوژهٔ زمینی رو همون چیزی که هست، نگه می‌دارن. اون واقعیتی که اون‌جا اتفاق افتاده، ولی لزوماً حفظ حقیقت نیست. من دارم حقیقت رو جابه‌جا می‌کنم.
مصطفی عرفانی: بله.
احمد جامه‌دارپور: دست‌کاری می‌کنم.
مصطفی عرفانی: حالا این روزها دوربین‌ها پیشرفت زیادی کردن. مثلاً شاید شما اگه می‌خواستین ۳۰ سال پیش- ۴۰ سال پیش با یه دوربین آنالوگ از آسمان عکاسی کنید، نیاز به ما مهارت و ممارست خیلی زیادی داشتین….
احمد جامه‌دارپور: بله و تمرین.
مصطفی عرفانی: …خیلی باید مثلاً… حالا اون‌هایی که اون زمان‌ها عکاسی می‌کردن صحبت‌هاشون رو گوش می‌کنیم، می‌گن آقا ما مثلاً یهویی ۲ ماه- ۳ ماه می‌رفتیم از یه کهکشان راه شیری تلاش می‌کردیم یه عکس بگیریم در حالی‌که این روزها با دوربین‌های DSLR و موبایل‌ها شاید این کار خیلی کار ساده‌ای باشه و هر شخصی توی اولین تلاشش بتونه یک تصویری حالا با شاید…
احمد جامه‌دارپور: اگه یک راهنما کنارش باشه، تلاشش می‌تونه که…
مصطفی عرفانی: این اتفاق واسش بیفته. الان که داریم باهم صحبت می‌کنیم، عکاسی از آسمان شب نیاز به چه تجهیزاتی… یعنی حداقل تجهیزاتی که برای عکاسی از آسمان نیاز هستش، چه چیزهاییه؟
احمد جامه‌دارپور: ببینید نظرها متفاوته. من دوستانی دارم که معتقدن که تاپ‌ترین ابزار برای ثبت آسمان شب لازمه؛ ولی من به‌عنوان یه مدرس عکاسی و مخصوصاً مدرس عکاسی آسمان شب، نظرم بر اینه که شما با حداقل‌ترین ابزار ثبت دیجیتال هم می‌تونین عکاسی آسمان شب بکنین. درسته کیفیتش خیلی بالا نیست به نسبت ابزار تاپ و درجه یک و حالا پیشرفته‌تر. ولی شما با حداقل‌ترین ابزار هم… یعنی به‌عنوان مثال با یه دوربین کراپ سنسور، حالا چه می‌خواد DSLR باشه، چه میرورلس باشه، و همون لنز کیتی که شرکت سازندهٔ اون دوربین یا اون برند ارائه می‌کنه برای دوربینش میشه عکاسی آسمان شب…
مصطفی عرفانی: …شب رو انجام داد. حالا الان خیلی دوربین‌های میرورلس یا بدون آیینه داره گسترش پیدا می‌کنه. حالا شاید ما مثلاً اگر ۳- ۴ سال پیش با همدیگه صحبت می‌کردیم سر این‌که آیا دوربین‌های بدون‌آینه برتری دارن یا دوربین‌های با آیینه بحث بودش؛ ولی این روزها دیگه حالا چه براساس اون بازار و مارکتی که هستش، دوربین‌های بدون آینه خیلی گسترش پیدا کردن و یکی از مزیت‌هاشون تو عکاسی از آسمان شبه. می‌گن حتی اون لرزشی که آیینه برای بالا و پایین شدن ایجاد می‌کنه رو خب اینها ندارن.
احمد جامه‌دارپور: بله.
مصطفی عرفانی: و خب اون سنسورهاشون نسبت‌به این مسئله خیلی قوی‌تر شده، گرم نمیشه، نویز نمیده و این خودش خب یه مزیتی هستش براشون. حالا این‌که پس فرقی نمی‌کنه که ما دوربینمون با آیینه باشه، بی‌آیینه باشه؛ کراپ سنسور باشه، و… این‌هاش دیگه فرقی نمی‌کنه.
احمد جامه‌دارپور: من یه نکته رو راجع‌به دوربین‌های میرورلس خیلی کوتاه بگم خدمتتون چون لازم دونستم.
مصطفی عرفانی: بله.
احمد جامه‌دارپور: …دوربین… من همیشه گفتم از حدود سال ۹۲ به این طرف، به دوستانم، به هنرجوها، به علاقه‌مندان، می‌گفتم که دههٔ بعدی، دههٔ دوربین‌های میرورلسه. و دیگه DSLRها تقریباً کنار میرن، جاشون رو میدن به میروریلس‌ها. ولی هنوز که هنوزه من دوربین میرورلس خوبی که تخصصی مخصوص عکاسی نیچر باشه، عکاسی طبیعت باشه، هنوز ندیدم؛ یعنی شرکت‌ها حالا یا دست نگه‌داشتن یا…
مصطفی عرفانی: تکنولوژی‌شون پیشرفت نکرده.
احمد جامه‌دارپور: تکنولوژِ‌شون به اون سمت نرفته که دوربین مخصوص طبیعتی رو ارائه بکنه. می‌بینیم که باطری‌هاشون هنوز مشکل داره چون دائماً لحظه‌ای که دوربین روشن میشه، دائماً سنسور فعاله. اتفاقی که توی DSLRها نمی‌افتاد. شما دوربین رو روشن کنی، سنسور درگیر نیست؛ فعال نیست؛ ولی توی میرورلس‌ها این اتفاق با… از لحظهٔ شروع به‌کار دوربین، سنسور فعاله و درگیره؛ این یه نکته. هنوز… باطری‌هاشون هنوز جا داره؛ جای کار داره و فعلاً با DSLR تقریباً میشه گفت شونه به شونه دارن حرکت می‌کنن و کار انجام میدن. ولی نهایتاً تا ۳- ۴ سال دیگه… این پیش‌بینی منه. … ۳-۴ سال دیگه میرورلس‌ها جای…
مصطفی عرفانی: سلطهٔ کامل روی بازار دوربین‌های عکاسی رو دارن. بله. یکی از عناصر اصلی دیگه تو عکاسی لنزها هستن. برای عکاسی از آسمان چه لنزی مناسب هستش؟ آیا با لنزهایی که حالا عموم عکاس‌ها دارن می‌تونیم ما عکاسی انجام بدیم؟ و چه نیازی واسهٔ لنزها هستش؟ این هم یه ویژگی که باید داشته باشن رو اگه بگید، ممنون می‌شم.
احمد جامه‌دارپور: خب! من این نکته رو به ۲ بخش تقسیم می‌کنم براتون. بخش اول همونی که عرض کردم، گفتم که ما می‌تونیم حتی با ساده‌ترین ابزار و ابتدایی‌ترین ابزار دیجیتال، عکاسی آسمان شب انجام بدیم. همون لنز کیتی که کارخونه‌ها قرار میدن؛ این میشه بخش اول. یعنی شما با همون لنز کیت برای دوربین‌های کراپ سنسور از فکر می‌کنم بازهٔ فاصلهٔ کانونی ۱۸ تا بعضاً ۱۳۵،….
مصطفی عرفانی: تا ۵۵.
احمد جامه‌دارپور: ۵۵. بله. ۵۵-۱۸ تا ۱۳۵-۱۸ میشه عکاسی آسمان شب کرد و نتیجه‌های خوبی هم میشه گرفت. ولی خب از یه طرف این لنزها دریچهٔ دیافراگم‌شون، یا همون عدد اپرچرشون بسته هست؛ یعنی از… زیاد لنزهای سریعی نیستن. بحث تخصصی‌ترش یا همون بخش دومش، باز به ۲ بخش تقسیم میشه. ما می‌خوایم عکاسی در حقیقت نجومی علمی انجام بدیم؛ یا نجومی منظره؟ اگه نجومی علمی بخوایم انجام بدیم که یا باید از تلسکوپ‌ها استفاده کنیم یا لنزهای تله، یا سوپر تله که بتونیم روی سحابی‌ها و اجرام و صورت فلکی‌ها قفل کنیم و عکاسی نجومی انجام بدیم. برای نجومی منظره که معمولاً ما عکاس‌های طبیعت و نایت اسکیپ‌کار عکاسی منطره یا آسمان شب انجام می‌دیم، لنز واید و از اون بهتر، یه پله بالاتر، میشه لنز اولترا واید. برای دوربین‌های کراپ سنسور، لنز ۱۰، فاصلهٔ کانونی ۱۰؛ برای دوربین‌های فول فرم، فاصله کانونی ۱۶، ۱۴؛ اینها میشه لنزهای اولترا واید. بهترین گزینه هستند برای عکاسی آسمان شب که در حقیقت عدد اپرچرشون، یا همون دریچهٔ دیافراگم‌شون بازترین حالت رو داشته باشه. حالا عدد که اختصاراً با حرف لاتین F نشون میدن، عدد اپرچرش بین ۱.۸ و ۲.۸ اینها اعداد خوبیه برای دریچهٔ دیافراگم.
مصطفی عرفانی: فیلتر تخصصی واسه عکاسی آسمان داریم یا نداریم؟ حالا این فیلترهای ND، حالا پلاریزه، اینها فیلترهای عمومی هستن…
احمد جامه‌دارپور: فیلترهای کاهنده هستن.
مصطفی عرفانی: فیلترهای کاهنده هستن. ولی فیلتری داریم که تخصصی مخصوص عکاسی از آسمان شب باشه؟
احمد جامه‌دارپور: بله. ما فیلتر ستاره‌زن داریم. فیلتر دی‌فیوزر داریم؛ اینها فیلترهای تخصصی عکاسی آسمان شب هستن. فیلتر… عرض شود که… …تدریجی داریم یا همون از ND تدریجی به سمت… برای عکاسی‌های نجومی شهری استفاده میشه. اون قسمتی که شهر نور داره، ما فیلتر تدریجی رو به سمت… قسمت تیره‌اش رو… کاهنده‌ش رو به سمت نور شهر می‌گیریم و اون قسمتش بالاش که به سمت ستاره‌هاست، از اون قسمتی که روشنه استفاده می‌کنیم.
مصطفی عرفانی: حالا توی چیزهای دیگه‌ای هم که واسهٔ عکاسی شب تجهیزاتش نیاز هست،… حالا اکثر اوقات چون باید بری خارج شهر و عکاسی انجام بدی،… حالا من واسه کسایی که می‌خوان برن عکاسی انجام بدم، می‌گم که کاملاً از لحاظ کمپینگی باید فراهم برن؛ یعنی چادر ببرن، زیرانداز ببرن،… بعد خدمت شما عرض کنم که حتی صندلی که بخوان بشینن روش، غذا، اینها خیلی مهم هستش. گاهی اوقات آدم واسهٔ عکاسی شب میره بعد هیچ وسایلی هم نمی‌بری، بعد یهویی می‌بینی که ساعت ۲ نصفهٔ شب، نه جایی داری که بشینی، نه جایی داری استراحت کنی. اینها هم… دیگه آیا وسیله دیگه‌ای هم می‌خوایم حالا به‌جز وسایل کمپ؟
احمد جامه‌دارپور: عکاسی طبیعت کلاً یه ژانر محبوبه بین عکاس‌ها و کسی که می‌خواد عکاسی طبیعت انجام بده، باید شرایط موندن در طبیعت و بقا در طبیعت رو هم بلد باشه، هم رعایت بکنه و ابزار مورد نیاز برای طبیعت‌گردی رو هم ترجیحاً باید داشته باشه. حالا لطف کردی شما چندتاش رو نام برده و توضیح دادی. لطف کردی. ولی تخصصی‌ترش برای عکاسی آسمان شب، چون ما توی طبیعت و مناطق خارج از شهر… محیط‌های شهری، چون باید از نور… *[۲۲:۴۷] شهری دور باشیم دیگه؟! پس توی طبیعت باید شب‌مانی در طبیعت داشته باشیم برای عکاسی شب؛ و این لازمه‌ش داشتن و همراه داشتن یه سری وسیله‌هاست که بتونیم توی اون محیط، وقتی‌که می‌خوایم شب‌مانی داشته باشیم، یکسری ابزار و لوازم مورد نیاز داریم. به‌عنوان مثال یکی‌ش هدلایته با نور قرمز که عکسمون خراب نشه؛ چون نور قرمز هم روی دید ما، چشم ما تأثیر نمی‌ذاره، تأثیر منفی به اون صورت نمی‌ذاره. هم عکسمون رو اور نمی‌کنه. عرض شود که کیسه خوابه، چادره، یه سری ملزوماتیه که باید داشته باشیم کنارمون. حالا من اگه بخواید به تفکیک…
مصطفی عرفانی: لباس گرم هم باید داشته باشند؛ چون دیگه وقتی آدم می‌خواد عکاسی کنه تو شب معمولاً سرد میشه و دیگه این‌که بخوای آتیش روشن کنی خیلی ممکنه نیست…
احمد جامه‌دارپور: من یه مقاله در این زمینه نوشتم. برای عکاسی شب که اصلاً به‌هیچ‌عنوان توی فصل سرد نباید آتیش روشن کرد؛ چون نور آتیش… نور شعلهٔ آتیش کاملاً عکس رو خراب می‌کنه. یا باید شما اون‌قدری فاصله بگیری که اون نور شعلهٔ آتیش دور باشه از محیطی که داری عکاسی می‌کنی، حداقل ۱۵ کیلومتر.
مصطفی عرفانی: یه چیزی که هستش، این که حالا من با بعضی از دوستان که رفتیم عکاسی شب، یه چیزی که دیدم خیلی برام جالب بود، ۲- ۳ ساعت قبل‌از غروب آفتاب اینها پیاده راه افتادن توی محوطه و اون زمین‌های اطراف قدم زدن. قدم می‌زدن و لوکیشن پیدا می‌کردم برای کارهاشون. و یه چیز جالب دیگه‌ای که داشت واسم این بودش که فوکوس نقاط رو درمی‌آوردن. بعد هر کدوم هم می‌گفتن آقا مثلاً تکنیک‌هاتون چه‌طوری؟! یکی می‌گفت آقا من اون آنتن مخابراتی رو مثلاً فوکوسم می‌گیرم. یا یکی دیگه می‌گفتش که من اون درگاهی اون مثل کاروان‌سرایی که توش هستیم رو در نظر می‌گیرم. یه خرده در مورد این‌که ما توی عکاسی‌مون، مخصوصاً اون‌جایی که چیز داریم… می‌خوایم که یک فورگراندی از محیط، حالا درخته، کاروان‌سرایه، چادره، داشته باشیم و این‌که چه راهکارهایی برای این‌که یه عکس شارپ داشته باشیم که هم توش ستاره‌ها خوب باشن؛ هم اون عوامل محیطی که داریم خوب باشه، توضیح بدین، ببینیم باید چه کار بکنیم؟
احمد جامه‌دارپور: دو روش برای فوکوس صحیح هست. روش اول فوکوس استکینگه که ما یه فوکوسمون رو روی پیش‌زمینه قرار می‌دیم و توی شات بعدی فوکوسمون روی ستاره انجام بدیم. یه روش دیگه که هست که از همه بهتره، سریع‌تره و راحت‌تره، بهش می‌گن هایپر فوکال دیستانس. شما براساس یه سری داده‌ای که کارخونهٔ سازندهٔ دوربین و لنز به شما ارائه کرده و یه‌سری جدول‌ها می‌تونی عدد هایپر فوکال نوع اون لنز مشخص و بدنهٔ دوربین مشخص رو عدد هایپز فوکالش رو بدست بیاری. یه فاصلهٔ متراژی به شما میده که می‌گه از پیش‌زمینهٔ سوژه‌تون این‌قدر متراژ شما فاصله بگیری، از اون سوژه تا بی‌نهایت همه چیز در فوکوسه. ولی این نسبیه؛ خیلی نت و دقیق نمی‌تونه باشه. توی بحث‌های تخصصی‌تر و لنزهای پیشرفته‌تر و لنزهای سریع‌تر و بدنه‌های تخصصی‌تر میان هایپر فوکال دیستانس رو انجام میدن، در کنارش فوکوس استکینگ هم می‌کنن. یعنی یه عکاس تخصصی… عکاسی که تخصصی‌تر داره عکاسی آسمان شب رو انجام میده، اگه می‌خواد به سوژهٔ زمینی‌ش نزدیک بشه، یک‌بار روی سوژهٔ زمینی فوکوس می‌گیره، توی شات بعدی فوکوسش رو روی ستاره‌ها قرار میده. فوکوس روی ستاره با فوکوس بی‌نهایت کاملاً متفاوته. یعنی این دوتا چیز مجزاست؛ و میاد درنهایت این دوتا شات رو با همدیگه مرج می‌کنه و یه عکسی داره با حالت فوکوس استکینگ.
مصطفی عرفانی: یه موضوع دیگه‌ای که هستش، زمان حضور اجرام در آسمان هستش و این‌که ما از چه طریقی می‌تونیم بفهمیم که چه اجرامی، در چه زمانی از طول سال در آسمون هستن؟ و این‌که چطوری می‌تونیم بریم و ازشون عکس بگیریم. آیا این یه جدول داره، یه سایتی هست؟ این معیار و مرجع انتخاب اجرام آسمانی در طول سال چطوریه؟
احمد جامه‌دارپور: اول از همه لازمه‌ش شناخت نسبی و یک مقدار از نجومه. حداقل آسمان بالای سرمون رو تا حدودی بشناسیم و بدونیم که چه اجرام، چه سحابی‌ها، و چه صورت فلکی‌هایی تو چه فصلی از سال بالای سر ما که در حقیقت از منظر ما زمینی‌ها که داریم به آسمان بالای سرمون در شب نگاه می‌کنیم، چه اجرام و چه سحابی‌ها و صورت‌فلکی‌هایی بالا سرمون هستن. دو فصل اول سال، خب یه‌سری اجرام، صورت‌فلکی‌ها و سحابی‌ها بالای سر ما درحقیقت مشاهده‌کننده‌های زمینی هست که تغییر می‌کنه با گذشت فصول و توی دو فصل دوم سال، یه سری اجرام، صورت‌فلکی‌ها، و سحابی‌های دیگه‌ای میان بالا سر ما قرار می‌گیرن. و علتش هم چیزی نیست جز درحقیقت گردش وضعی و انتقالی کرهٔ زمین. برای شناختش اگر کسی می‌خواد که بیشتر بشناسه اینها رو، یه‌سری نقشه‌های آسمان‌نما هست، یه‌سری جدول‌هایی هست که توی کتاب‌ها هست و توی حالا کتاب‌فروشی‌ها هم هست، بهش می‌گن جدول آسمان‌نما؛ که به شما می‌گه تو چه فصلی، چه صورت‌فلکی کجای آسمان قرار می‌گیره. و از اون راحت‌تر و ساده‌تر و راه‌دست‌تر که توی گوش‌هامون باشه یه‌سری نرم‌افزار هست که حالا اگه خواستین حالا اسم‌هاشون…
مصطفی عرفانی: آره. اسم‌هاسشون رو یکی-دوتا، اون‌هایی که مخصوصاً برای اپل هستش و اندروید هستش رو بگید. حالا سرچ کنن دوستان ببینن.
احمد جامه‌دارپور: راه‌دست‌ترین نرم‌افزاری که جدیداً هم خیلی پرطرفدار شده، فوتو‌پیلز هست که هم نرم‌افزار iosش هسا، هم نرم‌افزار اندرویدی‌ش هست؛ و می‌تونن توی گوشی‌شون نصب کنن و از طریق جی‌پی‌اس گوشی و مکان موقعیت‌یابی گوشی و اینترنتی که توی گوشی هست، آپدیت میشه و اون منطقه مکانی… اون موقعیت مکانی که شما ایستادی رو بهت نشون میده و می‌گه که اجرام از کجا طلوع می‌کنن، از کجا غروب می‌کنن، و تو چه ساعتی صورت‌فلکی‌ها، حتی کرات تو چه موقعیتی از آسمون بالا سرمون قرار می‌گیره. فتوپیلز پس یکی از نرم‌افزارهای جدیده که خیلی هم پرطرفداره و خوبه. و من یادمه از سال‌های قبل از نرم‌افزار استار واک ۲ استفاده می‌کردم. یا نرم‌افزار استلاریوم؛ این دوتا نرم‌افزار هم خوبه و می‌تونن توی حالا اپ‌استور یا گوگل پلی دانلود کنن و تو گوشی‌شون داشته باشن و استفاده کنن.
مصطفی عرفانی: یکی از روش… چیز… موضوعات دیگه‌ای که هست، روش عکاسی هستش. ببین مثلاً بعضی موقع‌ها ما می‌بینیم که ستاره ثابته تو تصویر ولی تو یه دونه دیگه می‌بینیم که رد تصاویر هستش یا گاهی اوقات می‌بینیم که حتی عکسی که گرفته‌شده از ابعاد لنز واید هم حتی بیشتر هست و ما هر کاری می‌کنیم این… تو حالت عادی این تصویر نمی‌تونه توی کادر بگنجه؛ تکنیک‌های عکاسی توی آسمان چه هست و چه تکنیک‌هایی استفاده میشه؟
احمد جامه‌دارپور: تکنیک لانگ اکسپوژر هست که ما می‌تونیم توسط اون اجرام رو ثبت کنیم با ابزارمون و حتی می‌تونیم سوژه‌های زمینی رو هم به‌عنوان پیش‌زمینه توی کادرمون داشته باشیم؛ که تقریباً میشه گفت که بقیهْ تکنیک‌ها زیرمجموعهٔ تکنیک لانگ‌اکسپوژر هست؛ و اصلی‌ترین تکنیک توی عکاسی آسمان شب لانگ اکسپوژره. تکنیک بعدی، تکنیک استارتریل هست؛ یعنی همون چرخش ستاره‌های. همونی که شما فرمودین نقاط تبدیل به خط میشن توی تصویر ما؛ توی قاب ما. به این… به دو روش میشه ثبتش کرد استارتریل رو. روش اول: در حقیقت بال… روی بال گذاشتن مد دوربینه که ما مدت زمان طولانی‌تری دریچهٔ شاتر رو باز نگه‌می‌داریم و زمان که می‌گذره حرکت وضعی زمین باعث میشه که نقاط که همون ستاره‌ها باشن، تبدیل میشن… کشیده بشن و تبدیل بشن به یه خط. و روش دوم هم اینه‌که… به این صورته که ما چند شاتر پیاپی، پشت سر هم می‌گیریم… همه‌شون هم لانگ اکسپوژرن. مثلاً به‌عنوان مثال ۱۲۰تا عکس ۳۰ ثانیه‌ای می‌گیریم. بعد این ۱۲۰تا عکس رو روی همدیگه توسط نرم‌افزار مرج می‌کنیم، منطبق می‌کنیم روی همدیگه، و همون کشیدگی نقاط رو به‌صورت خط بازهم مجدد به ما میده. من به‌عنوان یه عکاس دیجیتال، یه کسی که توی دنیای دیجیتال دارم عکاسی می‌کنم، ترجیح میدم که روش دوم رو استفاده بکنم؛ چون احتمالش که آسیب کمتری به سنسورم برسه کم‌تره. تکنیک بعدی، تکنیک پاناروما هست؛ به این صورت که ما توی چند ردیف، ۲ یا ۳ ردیف، به‌صورت عمودی حدود بین ۱۲ تا ۱۶ عکس افقی می‌گیریم و از یه اتفاق، مثلاً به‌عنوان مثال کمان رد کهکشان راه شیری، چندتا عکس می گیریم،… ۱۲تا- ۱۶تا عکس می‌گیریم. حالا توی یک ردیف یا توی دو ردیف، بسته به لنزمون و دوربینمون اینها رو با همدیگه مرج می‌کنیم، یه عکس پانارومای آسمان شب شد.
مصطفی عرفانی: حالا تکنیک‌های… یعنی اصلاً بحث در مورد عکاسی و مخصوصاً عکاسی از آسمان، توی نیم‌ساعت و یک‌ساعت اصلاً نمی‌گنجه…
احمد جامه‌دارپور: بله. بیشتر از اینها زمان…
مصطفی عرفانی: …و حالا این‌هایی که ما با همدیگه مطرح کردیم، بیشتر یک گپ و گفتگو بود؛ و حالا واقعاً این‌که یک شخصی بیاد و بخواد عکاسی از آسمان رو انجام بده، هم نیاز به مطالعه داره و هم نیاز به تمرین و تکرار زیادی داره.
احمد جامه‌دارپور: و البته حضور یک راهنما.
مصطفی عرفانی: خب اون استاد که قطعاً قسمتی از آموزش هستش. حالا یه قسمت آموزش‌های تئوری هم استاد می‌خواد؛ هم برای تمرین و تکرارش قطعاً باید یه مربی و راهنمایی کنار آدم باشه و غیر این هم اصلاً نمیشه. و خیلی مبحثش بزرگ هستش ولی برای کسایی که تازه‌کار هستن، یا علاقه‌مند هستن بیان تازه استارت بزنن توی این گرایش بخوان فعالیت بکنن، یا عکس بگیرن، چه پیشنهادی داری؟ چه… اول کاری چه نصیحتی می‌خواید بکنیدشون؟
احمد جامه‌دارپور: من اول کار نصیحت هم… حالا نصیحت که نمیشه گفت ولی توصیه‌ام به دوستانی که می‌خوان شروع بکنن اینه که کتاب نجوم به زبان ساده رو حتماً مطالعه کنن. خیلی کمک‌شون می‌کنه. و بعد از اون هم اینه که تو موقعیت قرار بگیرن؛ یعنی یه‌سری اتفاقات رو تجربه کنن. در کنار یک راهنما یا یه کسی که تجربهٔ بیشتری نسبت‌به اون‌ها داره، همراه بشن؛ برن؛ سفر کنن؛ و عکاسی شب رو انجام بدن. و حالا اگر بخوام… من الان توی ذهنم داشتم مرور می‌کردم، کتابی رو ندیدم یا سراغ ندارم که عکاسی آسمان شب رو توضیح بده. حالا من خودم ان‌شاءاللّه در صددم که… چندتا مقاله نوشتم، ولی خب حالا نوشتن کتاب…
مصطفی عرفانی: حالا توی این موضوعی که با هم‌صحبت می‌کنیم، اطلاعات مکتوب اصلاً تو حوزهٔ عکاسی… خیلی کتاب عکاسی داریم ولی خب بعضی از گرایش‌ها و تکنیک‌ها نیاز داره که خب بیشتر توش مباحث چاپ بشه، نوشته بشه، و امیدواریم که حالا این اتفاق باز هم بیفته. و از دوستانی هم که حالا این تصویر و صدا رو دارن می‌بینن، دعوت می‌کنم اگر سوالی دارن، پیشنهادی دارن، توی کامنت‌ها برای ما بنویسن. ما اون‌جا با همدیگه در موردش بحث کنیم و بتونیم به پرسش‌هاشون جواب بدیم ان‌شاءاللّه. ممن.ن آقای جامه‌دار، لطف کردین تشریف آوردین دعوت من رو قبول کردین. ان‌شاءاللّه بتونیم در برنامه‌های بعدی هم باهاتون همراه باشیم.
احمد جامه‌دارپور: باعث افتخار بود برای من این گپ و گفت دوستانه و صمیمانه در کنار شما. و خیلی خوشحالم.
مصطفی عرفانی: ممنون از شما. خدانگهدارتون.
احمد جامه‌دارپور: زنده باشید. خدانگهدار.
مصطفی عرفانی: ممنونم ازتون. خدانگهدار.
